O Ροΐδης είναι σήμερα περισσότερο γνωστός ως συγγραφέας της Πάπισσας Ιωάννας. Ένα μυθιστόρημα που σκανδάλισε και προφανώς συνεχίζει να σκανδαλίζει τους «φιλόθρησκους», αλλά ταυτόχρονα σαγηνεύει το ευρύ και «αμαρτωλό» κοινό. Στην επικαιρότητα εμφανίζεται ακόμη κατά καιρούς ως ανήλεος σαρκαστής της ελληνικής κοινωνίας και οξύχολος μυκτηριστής της ελληνικής πολιτικής σε διάφορα κείμενα που προσφεύγουν παραθεματικά στην αυθεντία του.
Η προοπτική της παρούσας ανάγνωσης συντίθεται γύρω από δύο αλληλένδετες έννοιες: το ύφος και την πολεμική. O Ροΐδης χρησιμοποιεί το ύφος σαν ξίφος για να ορίσει τη διαφορά του από τους συγχρόνους του. Η πολεμική του, ως ρήξη με το περιβάλλον του, κινητοποιεί τη μαχητική άρνηση στο πεδίο του λόγου. Είναι η τυπική περίπτωση του συγκρουσιακού διανοούμενου, με όλες τις αρετές, τις αδυναμίες και τις αντιφάσεις αυτής της αποστολής.
Την τέχνη της διένεξης, που δεν είναι άλλη από την τέχνη του λόγου στην πιο δύσθυμη και ριψοκίνδυνη εκδοχή της, μελετούν τα δοκίμια που περιέχονται στον ανά χείρας τόμο και, εν μέρει, την υπηρετούν.