Ἡ συνάντηση τοῦ ἑλληνισμοῦ μέ τόν χριστιανισμό εἶναι ἕνας σταυρός κυριολεκτικά καί μεταφορικά. Ἡ ὁριζόντια γραμμή τοῦ ἀρχαιοελληνισμοῦ τέμνεται καθέτως ἀπό τόν κατακόρυφο ἄξονα τοῦ χριστιανισμοῦ.

Ἡ συνάντηση ἀρχαιοελληνισμοῦ καί ἰουδαιοχριστιανισμοῦ ἦταν πάντοτε μιά σταυρώσιμη ἐμπειρία. Αὐτό καταδεικνύεται στίς παραδειγματικές ἀντιθέσεις τοῦ Ἰουλιανοῦ, τοῦ Ψελλοῦ καί τοῦ Πλήθωνα, καθώς ἐπίσης στίς ὑποδειγματικές συνθέσεις τῶν Ἑλλήνων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τούς Καππαδόκες τοῦ 4ου αἰ. μέχρι καί τούς Ἡσυχαστές τοῦ 14ου αἰ.

Τί ἀκριβῶς συνέβη: ἐξελληνίστηκε ὁ χριστιανισμός ἤ μήπως ἐκχριστιανίστηκε ὁ ἑλληνισμός; Ἡ πιό ἀντιπροσωπευτική φυσιογνωμία τοῦ ἑλληνισμοῦ, ὁ Διόνυσος, ἔγινε Διονύσιος, σάν τόν ἀρεοπαγίτη μαθητή τοῦ Παύλου στήν Πνύκα; Πῶς συναντῶνται ὁ Πλωτίνος μέ τόν Ὠριγένη στήν Ἀλεξάνδρεια τοῦ 3ου αἰ., ὁ Ἰουλιανός μέ τόν Ναζιανζηνό στήν Ἀθήνα τοῦ 4ου αἰ., καί ὁ Πλήθων μέ τόν Σχολάριο στή Φλωρεντία τοῦ 15ου αἰ.;

Σέ τέτοια ἐρωτήματα καλεῖται νά ἰχνογραφήσει ἀπαντήσεις ἡ συγκριτική φιλοσοφία τῆς θρησκείας παραπέμποντας στόν ἐκκλησιασμό τοῦ ἑλληνισμοῦ.