Τα Σατιρικά Γυμνάσματα πρωτοδημοσιεύτηκαν το 1908 και το 1909 στο γλωσσικά και πολιτικά μαχητικό περιοδικό Ο Νουμάς. Πρόκειται για σαράντα τέσσερα αυτοτελή ποιήματα μικρού μεγέθους (δεκατρείς ενδεκασύλλαβοι στίχοι το καθένα: συνολικά, 143 συλλαβές). Γραμμένα σε περίτεχνες τερτσίνες, «το τρίστιχο απ’ την Κόλαση του Δάντη», εκφράζουν –ενδεικτικότατα και θαρραλέα– τη μαστιγωτική οργή του ποιητή για τη θλιβερή κατάντια εκείνων των χρόνων («της πολιτικής οι φασουλήδες», «μουρλή γλωσσοκοπάνα Πολιτεία», «της γραμματικής οι μανταρίνοι», «ψεύτες, άμυαλοι, κιοτήδες», «της αμαρτίας πατρίδα, άμυαλη Μάνα») μαζί με μια πικρή αυτολύπηση και κάποιες ιδεαλιστικές διαφυγές.
Πάντως, ο Κ. Θ. Δημαράς έκρινε ότι τα Σατιρικά Γυμνάσματα είναι η «γενναιότερη πολιτική σάτιρα που έχει να επιδείξει η νέα μας λογοτεχνία». Το Φεβρουάριο του 1950 ο Σεφέρης σημείωνε: «Ποτέ δεν ήταν πιο επίκαιρος ο σατιρικός Παλαμάς. Είμαστε σε χειρότερη κατάσταση από την εποχή που έγραφε τα Γυμνάσματά του». – Θα μπορούσε άραγε ένας πολιτικός ευαίσθητος αναγνώστης να προσυπογράψει σήμερα την παρατήρηση του Σεφέρη;